Chi tiết 9 bước trong quy trình sản xuất gạo sạch
22-11-2024 235
Quy trình sản xuất gạo sạch không chỉ đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm mà còn hướng tới sự bền vững trong nông nghiệp. Vậy để tạo ra những hạt gạo đạt chuẩn ”sạch”, người sản xuất cần tuân thủ những bước nào? Cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Từ xưa đến nay, gạo luôn là lương thực thiết yếu trong đời sống hàng ngày của người dân Việt Nam, không chỉ đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng mà còn mang giá trị văn hóa đặc sắc. Là nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, chất lượng gạo của Việt Nam luôn được kiểm tra và đảm bảo chất lượng xuất khẩu đi nhiều nước. Điển hình như thị trường Nhật Bản phải kiểm tra tới 500 loại hóa chất, thị trường Đài Loan kiểm tra 300 loại hóa chất khác nhau trong gạo.
Thế nào là gạo sạch?
Khác biệt so với gạo thông thường, gạo sạch được sản xuất từ các cánh đồng lúa đạt tiêu chuẩn như VietGAP hoặc GlobalGAP. Quy trình sản xuất tuân thủ nghiêm ngặt từ khâu chọn giống, gieo trồng, đến việc quản lý đất, nguồn nước, sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Tất cả các bước từ canh tác đến thu hoạch, chế biến và đóng gói đều phải đảm bảo các yêu cầu sau:
- Lựa chọn giống lúa chất lượng cao, có nguồn gốc rõ ràng và phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng.
- Đất canh tác được chọn lựa kỹ lưỡng, tránh xa các khu công nghiệp và khu dân cư để hạn chế ô nhiễm.
- Sử dụng nguồn nước tưới sạch, đảm bảo không bị nhiễm các chất độc hại.
- Chỉ sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật nằm trong danh mục cho phép, tuân thủ liều lượng và thời gian cách ly theo quy định của Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn.
- Áp dụng phương pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), kết hợp sử dụng phân bón hợp lý để bảo vệ sức khỏe cây trồng và môi trường.
Quy trình này giúp đảm bảo gạo sạch đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng.
Quy trình sản xuất gạo sạch, đạt tiêu chuẩn
Quy trình sản xuất gạo sạch được thực hiện như sau:
1 - Chọn giống và gieo giống
Bước đầu tiên và cũng là yếu tố quan trọng nhất trong quy trình sản xuất gạo sạch chính là lựa chọn giống lúa phù hợp. Giống lúa phải đảm bảo chất lượng cao, có nguồn gốc rõ ràng và thích nghi tốt với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu tại khu vực canh tác.
Sau khi chọn được giống, việc gieo giống được thực hiện trên các cánh đồng đáp ứng tiêu chuẩn sạch. Đất trồng phải được cải tạo và kiểm soát kỹ lưỡng, tránh xa các khu công nghiệp và nguồn ô nhiễm. Giai đoạn này cũng cần đảm bảo nguồn nước tưới không bị nhiễm hóa chất độc hại để cây lúa có môi trường phát triển an toàn.
2 - Chăm sóc lúa
Trong quá trình canh tác, việc chăm sóc lúa đòi hỏi sự kỹ lưỡng và áp dụng các phương pháp khoa học hiện đại. Cây lúa được cung cấp dinh dưỡng từ các loại phân bón hữu cơ hoặc phân bón trong danh mục cho phép, đảm bảo không dư lượng hóa chất gây hại.
Ngoài ra, kiểm soát sâu bệnh là yếu tố quan trọng. Quy trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) được áp dụng để hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Nếu cần thiết, các loại thuốc này phải được sử dụng đúng liều lượng và thời gian cách ly theo khuyến nghị.
3 - Thu hoạch lúa
Khi lúa chín đều, việc thu hoạch được tiến hành kịp thời để đảm bảo chất lượng hạt gạo. Lúa được thu hoạch bằng máy móc hiện đại hoặc thủ công, sau đó được làm sạch, phơi hoặc sấy khô ngay lập tức để ngăn ngừa ẩm mốc và sự phát triển của các độc tố tự nhiên.
Giai đoạn tiếp theo bao gồm việc xay xát lúa để loại bỏ trấu, giữ lại phần hạt gạo sạch và giàu dinh dưỡng. Cuối cùng, gạo được đóng gói trong bao bì đạt tiêu chuẩn, bảo quản ở nơi khô thoáng để giữ được chất lượng lâu dài.
4 - Làm sạch và phân loại
Trong giai đoạn làm sạch, gạo được đưa qua các thiết bị chuyên dụng để loại bỏ các tạp chất như rơm rạ, thóc lép, đá sỏi hay mảnh kim loại. Quy trình này không chỉ giúp bảo vệ máy móc trong quá trình xay xát mà còn nâng cao chất lượng thành phẩm.
Các thiết bị làm sạch được thiết kế dựa trên sự khác biệt về kích thước, trọng lượng, hoặc tính chất khí động học của tạp chất so với hạt gạo. Một số phương pháp phổ biến gồm:
- Phân loại theo kích thước.
- Phân loại theo tính chất khí động học.
- Phân loại theo tỷ trọng.
- Phân loại theo bề mặt nguyên liệu.
- Phân loại theo màu sắc.
- Phân loại bằng từ tính.
5 - Bóc vỏ hạt (xay xát)
Xay xát lúa là công đoạn cơ bản nhằm tách vỏ trấu ra khỏi hạt, tạo điều kiện thuận lợi cho các bước chế biến tiếp theo. Sau khi xay xát, sản phẩm thu được là hỗn hợp gồm nhân gạo, vỏ trấu và các hạt thóc chưa xay hết.
Máy xay xát hoạt động dựa trên nguyên lý tác động lực cơ học như va đập, ma sát và dịch trượt để phá vỡ liên kết giữa nhân gạo và lớp vỏ. Các loại máy xay phổ biến hiện nay bao gồm:
- Máy xay trục quay.
- Máy xay đôi trục cao su.
- Máy xay có đá nhám hoặc đĩa nhám.
- Máy xay hai thớt cối.
- Máy xay dạng cánh búa.

6 - Phân chia hỗn hợp sau bóc vỏ
Hỗn hợp sau xay xát bao gồm nhân gạo, vỏ trấu, thóc chưa xay và bột cám. Việc phân chia giúp tách riêng các thành phần này để tiếp tục xử lý.
Quá trình phân chia bao gồm:
- Tách hạt non và gãy.
- Loại bỏ trấu.
- Phân tách gạo và thóc còn sót lại.
Tiêu chuẩn sau khi phân chia:
- Tỷ lệ thóc còn lại dưới 1%.
- Tỷ lệ trấu không vượt quá 0,03%.
7 - Xát trắng gạo
Sau khi phân loại, gạo tiếp tục được xát trắng để loại bỏ lớp vỏ cám bên ngoài chứa nhiều cellulose (0,8 - 1%), giúp cải thiện khả năng tiêu hóa và nâng cao giá trị dinh dưỡng.
Phương pháp xát trắng gạo thường sử dụng lực ma sát giữa trục xát, hạt gạo và thành thiết bị. Máy xát có cấu tạo dạng rulo đặt dọc hoặc ngang, với các loại phổ biến:
- Rulo đá hoặc côn.
- Rulo bằng da hoặc cao su.
- Rulo thép/gang, có hoặc không có luồng không khí.

8 - Xoa bóng gạo
Gạo sau xát trắng được xoa bóng để làm mịn bề mặt và loại bỏ bụi cám bám bên ngoài. Điều này không chỉ tăng tính thẩm mỹ mà còn cải thiện thời gian bảo quản, ngăn ngừa quá trình oxy hóa gây mùi khó chịu.
Quá trình xoa bóng giúp làm sạch các vết sâu trên bề mặt hạt gạo, giảm khả năng tích tụ mảnh cám – nguyên nhân gây mùi hôi trong môi trường khô.
9 - Đóng gói sản phẩm
Gạo sạch sau khi hoàn tất các công đoạn sản xuất sẽ được đóng gói cẩn thận để giữ hạt gạo luôn tươi mới và đảm bảo vệ sinh. Bao bì sử dụng phải đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Toàn bộ quy trình đóng gói diễn ra trong môi trường sạch, thường là phòng có hệ thống điều hòa để kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm.
Các loại máy trong quy trình sản xuất gạo sạch cơ bản
Một số máy móc được sử dụng trong quy trình sản xuất gạo:
- Máy sấy lúa
Máy sấy lúa được thiết kế như một tháp nhiều tầng, tối ưu hóa khả năng chứa và lưu thông không khí. Thiết bị này giúp lúa khô nhanh chóng, tiết kiệm thời gian so với phương pháp phơi truyền thống và đảm bảo chất lượng lúa, thuận tiện cho việc bảo quản sau sấy.
- Máy sàng rung
Trước khi tách vỏ lúa, thóc được đưa vào máy sàng rung để phân loại hạt theo kích thước. Quá trình này không chỉ nâng cao hiệu quả tách vỏ mà còn giúp hạt gạo thành phẩm đồng đều về chất lượng, đặc biệt trong cùng một mẻ sản xuất.
- Máy tách vỏ
Đây là thiết bị yêu cầu độ chính xác kỹ thuật cao, với các trục ép tự động điều chỉnh lực và khoảng cách. Điều này giúp bóc vỏ trấu mà không làm tổn hại đến hạt gạo bên trong. Nếu thực hiện không đúng, gạo có thể bị trầy xước, làm giảm chất lượng từ gạo loại 1 xuống các loại thấp hơn, ảnh hưởng đến giá trị sản phẩm.
- Máy đóng bao
Máy đóng bao giúp hoàn thiện quá trình sản xuất bằng cách đóng gói gạo thành phẩm. Đường may trên bao bì cần đảm bảo tính chắc chắn và thẩm mỹ, không chỉ bảo vệ sản phẩm mà còn tạo ấn tượng tốt với khách hàng. Bao bì đẹp và chuyên nghiệp cũng hỗ trợ việc quảng bá thương hiệu và dễ dàng hơn trong khâu vận chuyển, lưu trữ.
Vai trò quan trọng của băng tải trong quy trình sản xuất gạo sạch
Băng tải là một thiết bị không thể thiếu trong các nhà máy sản xuất gạo. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển, phân loại và xử lý gạo, góp phần tạo ra sản phẩm gạo sạch, chất lượng cao.
Dưới đây là những vai trò cụ thể của băng tải trong quy trình sản xuất gạo:
- Băng tải giúp tự động hóa quá trình vận chuyển gạo từ khâu sơ chế đến đóng gói, giảm thiểu sự can thiệp của con người, từ đó tiết kiệm chi phí nhân công.
- Việc vận chuyển bằng băng tải giúp giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp giữa gạo và môi trường bên ngoài, hạn chế sự nhiễm khuẩn và tạp chất.
- Băng tải hoạt động liên tục, giúp tăng tốc độ sản xuất, đáp ứng nhu cầu thị trường.
- Băng tải kết hợp với các thiết bị sàng lọc giúp loại bỏ các tạp chất như đá, đất, trấu, hạt lép... đảm bảo gạo thành phẩm sạch và tinh khiết.
- Băng tải có thể được thiết kế để phân loại gạo theo kích thước hạt, giúp phân loại gạo thành các loại gạo khác nhau như gạo tẻ, gạo nếp, gạo thơm.
- Băng tải được sử dụng để vận chuyển gạo qua các lò sấy, giúp loại bỏ độ ẩm, bảo quản gạo lâu dài.
- Sau khi sấy, gạo được vận chuyển qua băng tải làm nguội để chuẩn bị cho các công đoạn tiếp theo.
- Băng tải giúp định lượng chính xác khối lượng gạo trong mỗi bao bì, đảm bảo tính đồng đều của sản phẩm.
- Băng tải kết hợp với máy đóng gói tự động giúp đóng gói nhanh chóng, tiết kiệm thời gian và nhân công.
- Băng tải giúp vận chuyển gạo thành phẩm đến kho một cách nhanh chóng và an toàn.
Lời kết
Quy trình sản xuất gạo sạch là sự kết hợp giữa khoa học công nghệ hiện đại và các tiêu chuẩn nghiêm ngặt, từ chọn giống, chăm sóc đến chế biến và đóng gói. Đây không chỉ là cam kết mang lại sản phẩm an toàn, giàu dinh dưỡng cho người tiêu dùng mà còn là hướng đi bền vững, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển nông nghiệp hiện đại. Lựa chọn gạo sạch chính là lựa chọn cho sức khỏe và tương lai của chúng ta.
Bài viết liên quan: