Tự động hóa trong Logistics là gì?

 

Tự động hóa trong Logistics là quá trình ứng dụng công nghệ, thiết bị và phần mềm để thực hiện các hoạt động trong chuỗi logistics. Ứng dụng tự động hóa trong lưu kho, vận chuyển, xử lý đơn hàng, phân loại hàng hóa, và quản lý dữ liệu—một cách tự động hoặc bán tự động, nhằm giảm sự can thiệp của con người, tăng hiệu suất và độ chính xác.

Nói cách khác, đây là việc sử dụng các hệ thống như robot, cảm biến, phần mềm quản lý kho (WMS), trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT)... để thay thế các thao tác thủ công, giúp doanh nghiệp vận hành nhanh hơn, tiết kiệm chi phí và tối ưu hóa quy trình.
 

Ví dụ:

• Một trung tâm phân phối sử dụng robot tự hành (AGV) để lấy hàng từ kệ và vận chuyển đến khu đóng gói.
• Hệ thống WMS tự động phân bổ vị trí lưu kho dựa trên kích thước, trọng lượng và tần suất xuất hàng.

Lý do cần tự động hóa trong Logistics?

 

Tự động hóa đang trở thành một yếu tố then chốt giúp ngành Logistics thích ứng và phát triển trước những thay đổi nhanh chóng của thị trường. 
 

- Sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử

 

Thương mại điện tử bùng nổ khiến lượng đơn hàng tăng lên đột biến, đặc biệt là trong các dịp cao điểm như lễ hội, khuyến mãi. Việc xử lý hàng triệu đơn hàng mỗi ngày một cách chính xác và nhanh chóng là một thách thức lớn nếu chỉ dựa vào lao động thủ công. Tự động hóa giúp xử lý đơn hàng, đóng gói, phân loại và vận chuyển nhanh hơn, giảm sai sót và đảm bảo tốc độ giao hàng.

Theo số liệu được trình bày tại Hội nghị tổng kết của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), lĩnh vực thương mại điện tử tại Việt Nam tiếp tục ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ, dao động từ 18 đến 25% mỗi năm. Riêng năm 2024, quy mô thị trường đã vượt mốc 25 tỷ USD, tăng khoảng 20% so với năm trước và chiếm khoảng 9% trong tổng doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng toàn quốc. Những con số này phản ánh rõ xu hướng ngày càng phổ biến của hành vi mua sắm trực tuyến trong đời sống người tiêu dùng.
 

- Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ

Sự tiến bộ vượt bậc của các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), robot tự hành (AGV), và phần mềm quản lý thông minh đã mở ra nhiều cơ hội mới để nâng cấp và tối ưu hóa quy trình Logistics. Doanh nghiệp nếu không sớm áp dụng tự động hóa sẽ bị tụt lại phía sau trong cuộc cạnh tranh toàn cầu.
 

 

- Yêu cầu của khách hàng ngày càng cao

Khách hàng hiện nay mong đợi giao hàng nhanh hơn, chính xác hơn, linh hoạt hơn và có khả năng theo dõi đơn hàng theo thời gian thực. Tự động hóa cho phép doanh nghiệp đáp ứng các yêu cầu này một cách hiệu quả hơn, đồng thời cải thiện trải nghiệm khách hàng và nâng cao mức độ hài lòng.
 

- Thiếu hụt nguồn nhân lực

 

Ngành Logistics đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động, đặc biệt là trong các vị trí vận hành thủ công, do môi trường làm việc vất vả và biến động thị trường lao động. Tự động hóa giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào nhân lực, giải quyết bài toán thiếu hụt lao động và nâng cao hiệu suất làm việc.
 

Ứng dụng tự động hóa trong khâu nào của Logistics?

 

Nhờ bước tiến của robot, trí tuệ nhân tạo và IoT, các hoạt động vận tải, lưu kho đến điều hành chuỗi cung ứng đều ngày càng ít phụ thuộc vào thao tác thủ công.
 

1. Giai đoạn vận chuyển

 

• Phương tiện tự lái: Xe tải tự hành loại bỏ tài xế khỏi buồng lái, nhờ đó giảm tai nạn do yếu tố con người và tăng độ chính xác trong điều khiển.
• Phần mềm lập tuyến thông minh: Thuật toán học máy khai thác dữ liệu giao thông theo thời gian thực để đề xuất lộ trình nhanh và tiết kiệm nhất cho mỗi chuyến hàng.
• TMS tích hợp: Hệ thống quản lý vận tải ghi nhận vị trí hàng hóa, tự động báo trạng thái giao – nhận, đồng thời hạn chế lỗi nhập tay và cung cấp số liệu tức thời cho nhà quản lý.

2. Khâu lưu kho

 

• Kho tự động: WMS kết hợp mã vạch, RFID cùng robot gắp – kéo hàng biến mọi thao tác nhập, xuất, dỡ, xếp thành quy trình khép kín.
• Robot hỗ trợ: Thiết bị nâng chuyển thông minh đảm nhận việc bốc vác nặng, di chuyển pallet tới vị trí chính xác, giúp nhân công tập trung vào nhiệm vụ giá trị cao hơn.
• Theo dõi trọn vòng đời hàng: Từ khi hàng vào kho đến lúc rời đi, thông tin luôn được ghi nhận đồng bộ, bảo đảm khả năng truy xuất và giảm thất thoát.

3. Điều hành chuỗi cung ứng

 

• Cảm biến IoT: Máy móc và hàng hóa đều gắn cảm biến, dữ liệu liên tục gửi về máy chủ, cho phép giám sát và điều chỉnh lập tức khi có bất thường.
• Phân tích AI: Hệ thống tự động cảnh báo, dự báo nhu cầu, tối ưu kế hoạch cung – ứng và đưa ra quyết định dựa trên số liệu chính xác.
• Chuỗi khối minh bạch: Khi thông tin của tất cả mắt xích được tự động thu thập, liên kết thành blockchain, tính minh bạch và độ tin cậy giữa nhà sản xuất, nhà phân phối và khách hàng được củng cố.

Các công nghệ tự động hóa tiêu biểu trong Logistics

 

Tự động hóa đã trở thành động lực cốt lõi giúp chuỗi cung ứng vận hành hiệu quả, an toàn và minh bạch hơn. Dưới đây là sáu công nghệ nổi bật đang được ứng dụng rộng rãi trong ngành Logistics hiện đại.
 

1. Hệ thống quản lý kho thông minh (WMS)

 

WMS là “bộ não” điều phối mọi hoạt động trong kho. Nhờ khả năng kết nối với mã vạch, RFID và cảm biến IoT, hệ thống:

• Theo dõi real‑time vị trí, số lượng và tình trạng từng mã hàng.
• Tự động gợi ý sơ đồ sắp xếp tối ưu để tiết kiệm diện tích và rút ngắn quãng đường di chuyển.
• Đồng bộ dữ liệu nhập – xuất với ERP, TMS, giúp thông tin luân chuyển liền mạch từ đặt hàng tới giao hàng.
  Kết quả là doanh nghiệp giảm tồn kho “chết”, hạn chế sai sót và nâng cao tốc độ xử lý đơn.

2. Robot và hệ thống tự động trong kho (AGV, AMR)

 

• Xe tự hành AGV (Automated Guided Vehicle): Chạy theo vạch sơn, nam châm hoặc dây dẫn, phù hợp môi trường có lộ trình cố định.
• AMR (Autonomous Mobile Robot): Sử dụng cảm biến LIDAR và bản đồ số để tự định hướng, né chướng ngại vật linh hoạt.

 Hai công nghệ này đảm nhiệm việc lấy hàng, kéo pallet, bổ sung kệ, giúp:

• Giảm lao động thủ công nặng nhọc và tai nạn.
• Rút ngắn thời gian chuẩn bị đơn, đặc biệt trong giờ cao điểm thương mại điện tử.
• Cho phép mở rộng quy mô chỉ bằng cách bổ sung robot, không phải gia tăng diện tích kho.

3. Dây chuyền phân loại tự động

 

Hệ thống băng tải kết hợp camera quét mã và cánh tay gạt điều phối bưu kiện đến đúng “cửa” giao nhận. Các thuật toán phân tích hình dạng, trọng lượng, điểm đến giúp:

• Xử lý hàng chục nghìn kiện/giờ với độ chính xác cao.
• Tối ưu thứ tự chất xếp lên xe, giảm không gian trống.
• Rút ngắn lead‑time “cuối ca” (cut‑off time), nhờ vậy khách hàng vẫn đặt hàng được muộn hơn trong ngày.

4. Drones trong giao hàng và kiểm kê

 

• Giao hàng: Drones vượt địa hình khó (đảo, vùng núi, khu nội đô kẹt xe), giao bưu kiện nhỏ trong vài phút, giảm khí thải và chi phí “chặng cuối”.
• Kiểm kê kho: Drone gắn camera và máy quét RFID bay giữa giá kệ cao, kiểm đếm tồn kho mà không cần dừng vận hành. Điều này đặc biệt hữu dụng tại kho lạnh, nơi con người khó làm việc lâu.

5. AI và Machine Learning trong dự báo nhu cầu và tối ưu vận hành

 

• Dự báo chính xác: Phân tích dữ liệu lịch sử, xu hướng thị trường, sự kiện đặc biệt để dự đoán nhu cầu, giúp giảm tồn kho dư và tránh thiếu hàng.
• Tối ưu tuyến đường & đội xe: Thuật toán ML so sánh hàng nghìn kịch bản, khuyến nghị lộ trình tiết kiệm thời gian – nhiên liệu.
• Bảo trì dự đoán: AI nhận diện “dấu hiệu mệt mỏi” của robot, băng tải, xe nâng, sắp xếp bảo trì trước khi xảy ra hỏng hóc.

6. IoT trong giám sát hàng hóa và phương tiện

 

Cảm biến gắn trên container, xe tải, pallet liên tục đo nhiệt độ, độ ẩm, rung lắc, vị trí GPS và truyền dữ liệu về trung tâm:

• Cảnh báo sớm khi hàng lạnh vượt ngưỡng nhiệt độ cho phép, ngăn hư hỏng.
• Giúp chủ hàng và khách nhận theo dõi lộ trình, tăng tính minh bạch.
• Phân tích dữ liệu thiết bị để tối ưu tuyến chạy, giảm tiêu thụ nhiên liệu và khí thải CO₂.

Thách thức của tự động hóa trong Logistics

 

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, việc triển khai tự động hóa trong Logistics vẫn đối mặt với không ít khó khăn:

• Chi phí đầu tư ban đầu cao: Việc triển khai hệ thống robot, phần mềm quản lý, cảm biến IoT và các công nghệ liên quan đòi hỏi nguồn vốn lớn, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
• Khó khăn trong tích hợp hệ thống: Các giải pháp tự động hóa mới có thể không dễ dàng tương thích với hệ thống hiện có, gây gián đoạn hoặc làm chậm quá trình vận hành.
• Thiếu nguồn nhân lực có chuyên môn: Việc vận hành, bảo trì và khai thác hiệu quả các công nghệ tự động đòi hỏi đội ngũ kỹ thuật có trình độ, điều mà nhiều doanh nghiệp hiện còn thiếu.
• Rủi ro về an ninh mạng và dữ liệu: Khi hệ thống vận hành phụ thuộc vào nền tảng số, nguy cơ bị tấn công mạng hoặc rò rỉ thông tin là điều đáng lo ngại.
• Thay đổi trong tổ chức và văn hóa doanh nghiệp: Việc chuyển đổi sang mô hình vận hành tự động đòi hỏi sự thích nghi từ nhân sự, thay đổi quy trình và chấp nhận đổi mới – điều này không phải lúc nào cũng dễ thực hiện.

Tự động hóa không chỉ là lựa chọn, mà là giải pháp chiến lược để Logistics phát triển bền vững trong thời đại mới. Việc đầu tư vào công nghệ tự động sẽ giúp doanh nghiệp thích ứng nhanh với biến động thị trường, đáp ứng tốt hơn kỳ vọng của khách hàng và tạo ra lợi thế cạnh tranh lâu dài trên hành trình chuyển đổi số toàn diện.

Bài viết liên quan:

• Tự động hóa trong ngành xây dựng

• Sự khác biệt Tự động hóa Logistics và Logistics truyền thống

• Tự động hóa trong sản xuất da giày